Xôi xéo
Trong các món xôi, quy trình làm xôi xéo khá cầu kỳ. Gạo nếp phải chọn loại hạt dài, đều, đãi sạch sạn, vo kỹ, rồi ngâm nước nghệ để nhuộm vàng, vớt gạo để ráo nước, xóc muối rồi mới đổ vào chõ đồ xôi. Hạt đậu xanh được chọn phải là hạt căng, sạch sạn, xay vỡ đôi, ngâm nước, đãi sạch vỏ, cho vào chõ thổi cho chín rồi đổ vào cối giã mịn, nắm đậu chặt tay thành nắm tròn như quả bóng.
Gói xôi nóng ấm, từng hạt xôi vàng óng ả, mỡ màng, thơm mùi nếp, đậu xanh vàng mịn, hành phi màu cánh gián giòn rụm, phảng phất mùi lá sen tươi. Xôi ăn nóng dẻo thơm từng hạt nếp, dậy mùi hành phi mỡ, bùi ngậy vị đậu xanh.
Xôi xéo luôn là món ăn được ưa chuộng, nhất là trong những ngày se se lạnh. Một số làng ven đô Hà Nội như: Phú Thượng, Tân Mai, Tương Mai có nghề nấu xôi xéo truyền thống, sáng sáng đều đem bán khắp các con phố, ngõ xóm cho người dân Hà thành.
Xôi lúa
Xôi lúa hay còn gọi là xôi ngô, ngô bung, là một món quà sáng bình dị thường được người lao động, học sinh lựa chọn. Xôi lúa ở Hà Nội có vị rất đặc trưng, nhất là vùng Tương Mai.
Xôi lúa bình dân nhưng cũng tốn nhiều công sức mới tạo ra được gói xôi ngon. Ngoài gạo nếp, ngô cũng phải lựa chọn kỹ, hạt to đều, nhặt hết mày, rửa sạch, ngâm nước vôi trong, luộc kỹ cho hạt căng mọng, bung ra, lấp ló cả mầm phôi trắng nhưng vẫn phải còn nguyên hạt. Sau đó đổ ngô ra rá, rửa qua cho hết mùi vôi, để nguội, trộn với gạo nếp, xóc thêm chút muối, rồi mới đem đồ.
Xôi đồ chín có màu vàng chanh, hạt xôi mềm, dẻo, nở bung, xôi và ngô phải quyện lấy nhau. Cũng như xôi lúa, xôi xéo không thể nào thiếu đậu xanh đồ chín, giã mịn, nắm thành nắm.
Nhai miếng xôi, bạn sẽ cảm nhận được vị bùi của đậu, vị ngọt của hạt ngô, vị dẻo của xôi, thi thoảng lại thấy vị sần sật thơm lừng của phôi ngô.
Bánh khúc
Xôi bánh khúc là một món ăn độc đáo: xôi được bao bọc bởi một chiếc bánh, lá rau khúc được nhào với bột nếp làm vỏ bánh, đậu xanh giã nhuyễn và thịt mềm có cả mỡ lẫn nạc làm nhân bánh. Đây là thứ xôi dậy mùi thơm rất đặc trưng của lá khúc, cay nồng của hạt tiêu, có vị dẻo và căng mịn của hạt xôi, có vị bùi ngậy ngậy của đậu xanh lẫn trong hỗn hợp màu xanh của rau khúc.
Nguyên liệu làm nên xôi khúc là nếp ngon, đậu xanh và thịt lợn nửa nạc nửa mỡ, rau khúc nếp xanh non mộc ở chân ruộng, ven sông. Ở Hà Nội, xôi khúc được làm phổ biến và thưởng thức quanh năm, nhưng phải đến mùa rau khúc vào khoảng tháng giêng, tháng hai, khi những cơn mưa phùn ẩm ướt kéo dài, xôi khúc mới thật sự đậm vị.
Cầm chiếc bánh khúc nóng hổi trên tay, những hạt xôi nếp căng mọng bám xung quanh bánh, cắn một miếng nóng hổi, thơm phức khiến bạn không khỏi xuýt xoa. Đặc biệt, mùi rau khúc quyện với mùi gạo nếp, đỗ xanh, hạt tiêu, vị béo ngậy của miếng thịt thấm vào tận bên trong, khiến bạn ăn rồi cứ thèm thêm một gói khác.
Xôi ở Hà Nội đơn giản, mộc mạc là như thế, ấy vậy món ăn đã cùng biết bao thế hệ lớn lên theo thời gian. Vì lẽ đó, xôi có một ý nghĩa vô cùng đặc biệt đối với mỗi người con của mảnh đất này.